Síðustu daga hefur verið nokkur fjölmiðlaumfjöllun um mál er snúa að réttar- og öryggisgeðdeild á Landspítala. Um er að ræða tvær deildir, annars vegar réttargeðdeild sem meðhöndlar ósakhæfa einstaklinga og endurhæfir þá út í samfélagið og hins vegar öryggisgeðdeild sem meðhöndlar einstaklinga með flóknar og erfiðar geðraskanir. Sjúklingahópurinn á þessum deildum er afar viðkvæmur og meðferð þeirra löng, flókin og umfangsmikil. Á deildunum starfa fagaðilar og sérhæfðir starfsmenn sem allir hafa velferð sjúklinga að leiðarljósi. Alvarlegar ávirðingar í garð starfseminnar eru öllum þungbærar, sjúklingum og fjölskyldum þeirra, sem og starfsmönnum. Áríðandi er að málefnalega sé unnið með kvartanir og ábendingar sem berast, svo unnt sé að bæta brotalamir, séu þær fyrir hendi. Það er það vinnulag sem Landspítali viðhefur í öllum slíkum málum og stendur sú vinna yfir á spítalanum.
Auk hefðbundins gæðaeftirlits og eftirfylgd mála innan spítalans falla umræddar deildir undir eftirlit utanaðkomandi aðila. Annars vegar OPACT eftirlits (Optional Protocol to the Convention against Torture) og hins vegar CPT nefndarinnar (European Committee for the Prevention of Torture and Inhuman or Degrading Treatment or Punishment). Umboðsmaður Alþingis heimsótti geðþjónustuna á grundvelli hins fyrra (OPACT) árið 2018 og voru niðurstöður eftirlitsskýrslunnar almennt jákvæðar í garð deildarinnar og meðferðar sjúklinga en ábendingar voru gerðar til HRN um að skoða þyrfti lagalegt umhverfi starfseminnar og fór sú vinna af stað í framhaldinu. Árið 2019 heimsótti CPT nefndin Ísland og komu ekki fram neinar vísbendingar um illa meðferð sjúklinga í þeirri heimsókn.
Almennt er það stefna Landspítala að draga skuli úr þvingandi meðferð í þjónustunni og vinnur nú sérstakur hópur að tillögum að leiðum til að fylgjast með umfangi þvingandi íhlutunar og aðferðum til að draga úr slíku í þjónustunni. Frumvarp um breytingar á lögum um réttindi sjúklinga mun styðja vel við þá vinnu, verði það samþykkt á Alþingi.